Bilindiği üzere, Türkiye Cumhuriyeti Devletinin Para Birimi hakkındaki 5083 No.lu Kanun 31 Ocak 2004 tarih ve 25363 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanmıştır. 5083 Sayılı Yeni Türk Lirasına İlişkin Kanunu
(Kamu çalışmalarına ilişkin bilgilere YTL'nin resmi sitesi olan www.ytl.gen.tr adresinden ulaşabilirsiniz).
Sıkça Sorulan Sorular
Paramızdan neden sıfır atılıyor?
Bilindiği gibi, ülkemizde 1970'lerde başlayan yüksek enflasyon, bazı ekonomik değerlerin milyarlarla, trilyonlarla ve hatta katrilyonlarla ifade edilmesine neden olmuştur.
Bu süreçte ekonominin nakit ihtiyacı ise 1981 yılından bu yana ortalama her 2 yılda bir defa tedavüle çıkarılan üst değerde yeni banknotlarla karşılanmıştır.
Bunun sonucunda gelinen noktada, dünyadaki en büyük kupürlü banknot (20.000.000) sadece ülkemizde kullanılmaktadır. Bu durum paramızın itibarını da olumsuz yönde etkilemektedir.
Diğer taraftan, bol sıfırlı rakamlar başta kasa işlemlerinde olmak üzere, muhasebe ve istatistik kayıtlarında, bilgi işlem programlarında ve ödeme sistemlerinde de sorunlar yaratmaktadır.
Bu nedenle, paramızdan altı sıfır atılması sadece psikolojik olarak değil, teknik bir ihtiyaç olarak da karşımıza çıkmaktadır.
Paramızdan sıfır atılmasının faydaları nelerdir? Paramızdan sıfırların atılması ile birlikte;
- Bol sıfırlı rakamların yarattığı teknik ve operasyonel sorunlar aşılacak,
- Enflasyonun kalıcı bir biçimde tek haneli rakamlara düşürülmesindeki kararlılık daha iyi anlaşılacak,
- YTL olarak üst değerli 2 büyük kupür daha çıkarılacak, bu sayede istikrar ortamında uzun süre kupür kompozisyonunda değişiklik yapılmasına gerek kalmayacak,
- Enflasyonun tek haneli rakamlara düşürülmesiyle birlikte paramızın itibarı yükselecek,
- Madeni para kullanım alışkanlığı artacak, Kuruş'la işlem yapma dönemine geri dönülecektir.
Devletimizin yeni para biriminin ismi nedir?
1.1.2005 tarihinden itibaren Yeni Para birimimizin ismi “Yeni Türk Lirası”dır (YTL).
Yeni Türk Lirası'nın alt birimi ise “Yeni Kuruş”tur (YKr).
Bir Yeni Türk Lirası yüz Yeni Kuruşa eşittir. Yeni para biriminin ismi neden “Yeni Türk Lirası” olarak belirlenmiştir?
Yeni para birimimizin ismi belirlenirken; geleneksel olarak kullanılan, Cumhuriyet döneminin yegane para birimi olan ve uluslararası piyasalarda da ülkemiz ile özdeşleşmiş olan “Lira” ibaresi aynen muhafaza edilmiştir. Parasından sıfır atan diğer ülke uygulamalarında da genellikle ulusal para birimlerinin başına “yeni” ibaresinin getirildiği görülmektedir.
Diğer taraftan, hiper-enflasyon nedeniyle parasından birçok kere sıfır atmak zorunda kalan ülkelerde ise, yeni para birimlerine geçilirken para birimleri arasında karışıklığa neden olmamak için farklı isimlerin kullanıldığı da görülmektedir.
Ancak, ülkemizde ekonomik istikrarın devamlılığı ile birlikte uzun dönemde paramızdan tekrar sıfır atılması gerekmeyeceğinden, para birimimizin başına geçici bir süreliğine “yeni” ibaresinin konulması uygun görülmüştür.
Türk Lirası ile Yeni Türk Lirası arasındaki değişim oranı nedir?
Türk Lirası değerler Yeni Türk Lirasına dönüştürülürken, bir milyon Türk Lirası (1,000,000 TL) eşittir bir Yeni Türk Lirası (1 YTL) olacaktır.
Diğer bir ifadeyle, paramızdan 6 sıfır atılacaktır. Yani, 20,000,000 Türk Lirası ile 20 Yeni Türk Lirası aynı satın alma gücüne sahip olacaktır.
Paramızdan neden 3 sıfır değil de 6 sıfır atılıyor?
Paramızdan 3 sıfır atılması bol sıfırların yarattığı teknik sorunların aşılması bakımından yeterli değildir.
6 sıfır atılması, gelişmiş ülkelerdeki kupür değerleri ile paralellik sağlayacaktır.
YTL banknot ve madeni paralar hangi kupürlerden oluşacaktır?
YTL banknotlar : 1, 5, 10, 20, 50 ve 100 YTL,
Madeni Paralar : 1, 5, 10, 25, 50 Yeni Kuruş ve 1 Yeni Lira'dan oluşacaktır.
En küçük madeni para 1 Yeni Kuruştan oluşmaktadır. Buna göre, 1 Yeni Kuruşun altındaki küsuratlı işlemler nasıl sonuçlandırılacaktır?
Mal ve hizmetlerin birim fiyatları 1 Yeni Kuruş'un altında belirlenebilecek olup, Yeni Türk Lirası cinsinden yapılan işlemlerde, ödeme aşamasında ve işlem sonuçlarında yarım Yeni Kuruşun üzerindeki değerler bir Yeni Kuruşa tamamlanacak, yarım Yeni Kuruş ve altındaki değerler ise dikkate alınmayacaktır.
Yeni Türk Liraları ve Yeni Kuruşlar ilk defa ne zaman tedavüle çıkarılacaktır?
Yeni Türk Liraları ve Yeni Kuruşlar 1 Ocak 2005 tarihinde tedavüle çıkarılacaktır.
Halen kullandığımız banknot ve madeni paralar ne zamana kadar geçerlidir ?
Halen kullandığımız banknot ve madeni paralar 2005 yılının sonuna kadar geçerlidir.2005 yılında 1 yıl boyunca hem bugünkü Türk Liraları hem de Yeni Türk Liraları birlikte tedavül edecektir. Türk Lirası banknotlar 1 Ocak 2006 tarihinden itibaren tedavülden kaldırılacak ancak, bu tarihten itibaren 10 yıl boyunca (zamanaşımı süresince) sadece Merkez Bankası (Merkez Bankası Şubesi bulunmayan yerlerde T.C. Ziraat Bankası) tarafından değiştirilecektir.
YTL'ye geçişle birlikte Türk Lirasını içeren mevzuat, idari, adli ve hukuki işlemler YTL'ye göre nasıl sonuçlandırılacaktır?
Kanunlarda ve diğer mevzuatta, idari işlemlerde, yargı kararlarında, her türlü hukuki muamelelerde, kıymetli evrak ve hukuki sonuç doğuran diğer belgeler ile ödeme ve değişim araçlarında Türk Lirasına veya Liraya yapılan atıflar, Yeni Türk Lirasına yapılmış sayılacaktır.
TL üzerinden düzenlenen belgelerin geçiş döneminde YTL'ye dönüştürülmesi herhangi bir mali yükümlülüğe neden olacak mı?
Tarafların, Türk Lirası üzerinden yapılan her türlü hukuki muamele ile kıymetli evrak ve hukuki sonuç doğuran diğer işlem ve belgeleri, belirtilen değişim oranını dikkate alarak 31.12.2005 tarihine kadar, bu tarih dahil Yeni Türk Lirası'na göre değiştirmeleri halinde, bu muamele ve düzenlenecek belgeler her türlü vergi, resim, harç ve diğer yükümlülüklerden muaf olacaktır.
2005 yılı boyunca mal ve hizmet bedellerini gösteren fiyat etiketleri ve listeler nasıl düzenlenecektir ?
Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun'un 12 nci maddesi çerçevesinde düzenlenecek etiket ve tarife listeleri, 1.1.2005-31.12.2005 tarihleri arasında, TL ve YTL üzerinden ayrı ayrı gösterilecektir. Bu yükümlülüğü yerine getirmeyenler hakkında, aynı Kanun'un 25 inci maddesinin ikinci fıkrasında öngörülen ceza uygulanacaktır.
Mevcut banknotlarda ne tür güvenlik özellikleri bulunmaktadır?
Banknotlarda bulunan güvenlik özellikleri halka ve profesyonellere yönelik özellikler olmak üzere iki gruba ayrılmaktadır. Aşağıda 20.000.000 TL'lik banknotlarda bulunan güvenlik özellikleri açıklanmıştır.
I-Halka Yönelik Güvenlik Özellikleri
- Kabartma Baskı: Banknotların çeşitli yerlerine parmakla dokunulduğunda hissedilir.
- Optik Emniyet Unsuru: Banknotun ön yüzünün sağ tarafındaki oval desen, farklı açılardan bakıldığında altın sarısından yeşile dönüşür.
- Emniyet Şeridi: Kesik gümüşi çizgilerden oluşur, ışığa tutulduğunda düz bir hat şeklini alır ve üzerinde “TCMB” harfleri bulunur.
- Gizli Görüntü: Banknotlar yatay konumda, göz hizasında ışığa doğru tutulduğunda, sağ alt köşede “TC” harfleri görülür.
- Filigran: Ön ve arka yüzde, banknotlar ışığa doğru tutulduğunda görülür, ortadaki Atatürk portresinin küçüğünden oluşur.
- Bütünleşik Görüntü: Banknotlar ışığa doğru tutulduğunda, arka yüzdeki parçayla birbirini tamamlayan TCMB ambleminden oluşur.
II-Profesyonellere Yönelik Güvenlik Özellikleri
- Mikro Yazı: Banknotların çeşitli yerlerinde büyüteçle okunabilir.
- Kılcal Lifler: Ultraviyole ışık altında kırmızı ve mavi renkte görülür.
- Özel Floresan Mürekkep: Ultraviyole ışık altında meşale desenleri ve Atatürk'ün imzası görülür.
- Özel Baskı Seri Ve Sıra Numaraları: Sol üst tarafta siyah, sağ alt tarafta ise kırmızı renkte basılı seri ve sıra numaraları, ultraviyole ışık altında parlar ve siyah yeşile dönüşür.
- Banknot Kağıdı: Ultraviyole ışık altında parlamayan özel banknot kağıdı.
Tüm kupürlerin güvenlik özellikleri görsel bir şekilde Bankamız internet sayfasının (http://www.tcmb.gov.tr/ - banknotlar) bölümünde açıklanmaktadır. YTL banknotlarda görme engelliler ve görme bozukluluğu olanlar için ilave güvenlik özellikleri var mı?
Görme engelliler ve görme bozukluğu olanlar için oluşturulabilecek en temel ayıraç, farklı değerdeki banknotların farklı boyutlarda basılmasıdır. Bugüne kadar yüksek enflasyonun doğal bir sonucu olarak, sık sık üst değerde yeni banknotların tedavüle çıkarılması nedeniyle, kupürler arasında boyut farkı yaratılması mümkün olmamıştır. YTL'ye geçiş aşamasında ise bazı banknot ebatlarında kısmen farklılık yaratılacaktır. Euro banknotlarda olduğu gibi, en küçük kupürden en büyük kupüre kadar tüm kupürlerde boyut farklılığına gidilmesi teknik nedenlerden dolayı YTL'den tekrar TL'ye geçerken uygulanabilecek bir yöntemdir.Uluslararası standartlarda ve gelişmiş teknolojiler kullanılarak üretilen banknotlarımızda, ülkemizin içinde bulunduğu ekonomik koşulların daha da iyileştirilmesi ve paramızdan sıfır atılmasından sonra, özellikle görme engelli vatandaşlarımıza yardımcı olmak üzere, ilgili sivil toplum örgütleri ile görüşülerek, bugünkü ek önlemlerin yanısıra ilave ayırıcı özelliklere de yer verilmesi planlanmaktadır.
Banknotların kullanımında nelere dikkat edilmelidir?
- Dolaşımda bulunan banknot kalitesinin artırılması amacıyla; Banknotların yıpratılmaması için gerekli dikkat ve özenin gösterilmesi,
- Banknotların üzerine yazı yazılmaması, buruşturulmaması ve delinmemesi,
- Banknot işleme sistemlerinin çalışmalarının olumsuz yönde etkilenmemesi için yırtılmış banknotların naylon bantlarla yapıştırılmaması,
- Cüzdan kullanma alışkanlığının edinilmesi,
- Vatandaşlarımızın ellerine geçen eskimiş ve yıpranmış banknotları Bankamız Şubeleri veya bankacılık sistemi aracığıyla değiştirmeleri gerekmektedir.
Eskimiş ve yıpranmış banknotlar nerede ve nasıl değiştirilmektedir?
Yazıları okunmayacak şekilde kirlenmiş, yıkanmış, boyanmış, yanmış, yırtılmış veya sair sebeplerle eskiyip yıpranmış, değeri belirlenebilen tam banknotlar ile yüzeyindeki eksiklik % 50 den az olan banknotlar, yazılı değeri üzerinden başabaş olarak; tek parçadan ibaret olmak kaydıyla yüzeyindeki eksiklik % 50 olan banknotlar yazılı değerinin yarısı üzerinden yenileriyle değiştirilmekte; yüzeyinin yarısından fazlası eksik olan banknotlar ise değiştirilmemektedir. Eskimiş, yıpranmış veya kısmen fiziki parça kaybına uğramış banknotların, doğrudan T.C. Merkez Bankası şubeleri,T.C. Ziraat Bankası veya diğer Banka ve Finans Kurumlarının şubeleri aracılığıyla değiştirilmesi mümkündür.
Eskimiş ve yıpranmış banknotların kullanılması sağlığa zararlı mıdır?
Yapılan araştırmalar, bazı mikroorganizmaların yıpranmış ve kirli banknotlarda daha yüksek oranda ürediğini ve vezne çalışanlarında cilt enfeksiyonları, ciltte abse ve gastroenterit gibi enfeksiyonların daha fazla gözlendiğini göstermektedir.
Koruyucu sağlık önlemlerinin yanısıra, yıpranmış ve kirli banknotların insan sağlığı üzerindeki olası olumsuz etkilerinden uzaklaşmanın en etkin yollarından biri de, bu banknotların yenileriyle değiştirilmesi ve olabildiğince yeni ve temiz banknotların kullanılmasıdır. Merkez Bankası, dolaşımda bulunan Türk Lirası banknotların mümkün olduğunca temiz kupürlerden oluşan bir kompozisyon içinde bulundurulması amacıyla hizmet ağını genişletecek şekilde T.C. Ziraat Bankası şubeleri nezdinde banknot depoları açmakta, turistik yöreler başta olmak üzere yıpranmış banknotlar yerinde değiştirilmekte, bankaların yıpranmış banknotları Merkez Bankası şubelerine getirmelerini teşvik etmektedir.
