PERPA Ticaret Merkezi binası farklı tasarımı ve büyüklüğü ile merak uyandıran bir bina. 45 bin metrekare alan üzerine oturmuş, 669 bin metrekarelik 13 katlı PERPA, esnafın kullanım rahatlığı düşünülerek tasarlandı. Rahat gezilebilecek şekilde kapalı çarşı formatında yatay yapıldı. Her üç katta bir araçlar binaya girebiliyor ve yük dükkan önlerine kadar getirilip dükkanın önüne boşaltılabiliyor. Ayrıca 24 adet insan asansörü, 12 adet yük asansörü ve 24 adet yürüyen merdiven de bina içinde bulunuyor.
PERPA Ticaret Merkezi Nedir? Okumak için TIKLAYINIZ
PERPA Ticaret Merkezi’nin yapımı 1986 yılında başladı ve 34 aylık inşaatın ardından 1989 yılında hızla tamamlandı.
PERPA Ticaret Merkezi kuruluş tarihini okumak için TIKLAYINIZ
PERPA Ticaret Merkezi’nin en önemli özelliği kurucularının köklü esnaflar olmasıdır. Esnafın ihtiyacını bilen ve tuttuğunu koparan Perşembe Pazarı esnafı, PERPA binasının yapım sürecinde isteklerini net biçimde mimarlara anlatmış, mimarlar Perşembe Pazarında yaşamı yerinde incelemiş ve esnafın ihtiyacına göre PERPA’yı tasarlamıştır.
PERPA Kooperatifi tarihini okumak için TIKLAYINIZ
PERPA Kooperatifi Kurucular Kurulunu tanımak için TIKLAYINIZ
“PERPA neden yatay yapıldı? PERPA neden bu kadar büyük? PERPA neden bu kadar karışık? PERPA’yı kim yaptı? PERPA depreme dayanıklı mı?” Bunun gibi sorular Google’da PERPA’yı merak edenlerin en çok arattıkları sorular arasında.
Bu soruların cevabını almak için PERPA Ticaret Merkezi’nin statik proje mühendisi Zihni TEKİN’i firması TEM Mühendislik’te ziyaret ettik. Zihni Bey bizi PERPA’nın geçmişinde bir yolculuğa çıkardı ve bize sorularımızın cevaplarını verdi.
Zihni TEKİN, PERPA Kooperatifi ve PERPA Ticaret Merkezi B Blok Genel Müdürü Vehbi ÖZGÖZ ve PERPA TV Direktörü Anı SAĞKAN'ın sorularını cevaplıyor.
Zihni Bey ile konuşurken PERPA’nın oluşum sürecinde emek, sabır, dürüstlükle yapılan çalışmaya hayranlık duyduk. Vatan sevgisi, mükemmeli ortaya çıkarma arzusu, doğru olanı yapmak için gösterilen dikkat ve özen… PERPA Türk esnafının birliğini ve gücünü gösteren bir anıt olarak Şişli’de yükseliyor.
Zihni Bey, PERPA Ticaret Merkezi’nin yapım projesine nasıl dahil oldunuz?
Perpa Ticaret Merkezi, mimarlar Alaettin YENER ve Erdem HAMAMİ tarafından hayata geçirilmiş bir projedir. İkisi de rahmetli oldu. Ben inşaat yüksek mühendisiyim. PERPA’nın statik mühendisliğini yaptım. Alaettin Bey ile birçok farklı projede beraber çalıştık. PERPA projesi geldiğinde bilgi dağarcığımızın böyle büyük bir çalışma için yeterli olduğuna, projeyi çok rahat planlayıp ortaya çıkarabileceğimize kanaat getirdik ve projeyi kabul ettik.
“Perşembe Pazarı esnafı, Avrupa'yla Türkiye arasında köprü olacak zeka seviyesinde meslek adamları”
PERPA Kooperatifi Kurucular Kurulu ve İBB, PERPA projesi yapım sözleşmesini imzalıyor. Sözleşmeyi PERPA Kurucu Başkanı Ünal MISIRLIOĞLU ve dönemin İBB Genel Sekreteri Atanur OĞUZ tutuyor. Fotoğraftaki diğer isimler en sol arkada Niyazi AKSU (Perpalılar Niyazi Baba olarak tanır) ve Ömer ESAT (PERPA Eski Teknik Müdürü), Ünal Beyin yanında PERPA Onursal Başkanı Mithat YÜMLÜ, PERPA Kooperatifi Kurucular Kurulu Üyeleri Osman ARPACI, Viktor BALİ, Mete ALATON, Nurettin SARUHANOĞLU, İsak ADATO, en sağ önde PERPA'nın mimarlarından Alaettin YENER
Perşembe Pazarı esnafı ile tanışınca onlar hakkındaki ilk düşünceleriniz neler oldu?
Projeyi kabul ettikten sonra Perşembe Pazarı esnafı ile Bankalar Caddesi’ndeki yönetim kurulu ofislerinde bir araya geldik. Perşembe Pazarı esnafı, yabancı dil bilmeseler bile, Avrupa'yla Türkiye arasında köprü olacak zeka seviyesinde meslek adamları, hepsi cin gibi. Yerli sanayiden ve yurt dışından teknolojik yedek parçaların tamamını getirip ülkenin gelişmekte olan sanayi zincirine büyük bir katkı sağlıyorlardı.
PERPA Kooperatifi Kurucular Kurulu ayrıca danışmanlar da tuttu. Bizimle enine boyuna müzakere yaptı. O sırada arsa belli değildi ancak amaç belliydi. Önce bir araya gelerek bir amaç projesi yaptık. Dönemin İBB Genel Sekreteri Atanur OĞUZ da mutlaka toplantılara katılıyordu. Ortak amaç Perşembe Pazarı esnafını oradan çıkarıp rahat edecekleri bir mekana, uygun şekilde yerleştirmekti. Dönemin Başbakanı Turgut ÖZAL ve İBB Başkanı Bedrettin DALAN projenin hızla hayata geçirilmesini istiyorlardı.
PERPA'nın mimarlarından Alaettin YENER, dönemin başbakanı Turgut ÖZAL ile el sıkışıyor. ÖZAL'ın PERPA inşaatı ziyaretinden bir fotoğraf
“Bizim için PERPA’yı tasarlarken ana amaç, esnafın Perşembe Pazarında alıştığı düzeni ve rahatı bozmadan aynı düzeni teknolojik ve güvenli alt yapı ve çağdaş bir anlayışla yeni binaya aktarmaktı”
PERPA binası tasarlanırken neler göz önünde bulunduruldu, nelere dikkat edildi?
Perşembe Pazarı esnafının Perşembe Pazarında nasıl çalıştığını inceleyerek işe başladık. Dükkanlarını, çalışma yöntemlerini etüt ettik.
Esnafın orada sattıkları ürünleri koydukları küçük küçük depoları vardı. Müşterileriyle görüştükleri küçük bir odaları bulunuyordu. Onun üstünde de muhasebe, sekreterya diğer çalışanların odaları vardı. İstiyorlardı ki giriş bölümünde müşterilerini ağırlayabilecekleri bir ofis olsun altında mutlaka bir depo, üstünde de işletmenin yardımcı elemanlarının odaları. Bu temel prensibi tasarım aşamasında bütün katlarda uyguladık. Perşembe Pazarı esnafının alışkanlıklarını yeni projeye daha kurumsal olacak şekilde taşıdık. Bizim için PERPA’yı tasarlarken ana amaç, esnafın Perşembe Pazarında alıştığı düzeni ve rahatı bozmadan aynı düzeni teknolojik ve güvenli alt yapı ve çağdaş bir anlayışla yeni binaya aktarmaktı. Elektrik, havalandırma, yangından korunma yani çağdaş bir ticaret merkezinde ne olması gerekiyorsa binada uygulayarak geleneksel ile moderni birleştirdik.
Perşembe Pazarında günlük satışta hız kazanmış ürünleri taşıyan alt depolar koltuk ambarı gibidir. Her an oraya kamyonlar, kamyonetler malı getirir, mal depo edilir. Yukarıda satış planlanır, organize edilir ve hızla satış yapılır. Perşembe Pazarında böyle bir trafik var. Biz esnafın bu yaşantısını bu binaya aktarmak için muhterem merhum Alaettin YENER ile 11 ay kadar geceli gündüzlü çalıştık. Elbette o dönemler bizi destekleyecek bilgisayar, yapay zeka yoktu. Hesap makinesi bile yoktu. Sürgülü hesap cetvelleri, fasit kullanırdık. Çalışmalarımızı elle yapardık. PERPA için üretilmiş sadece yapı tasarımı paftası 2150 paftadır. Onların hepsini elle aydıngerlere çizdik.
"O dönemler bizi destekleyecek bilgisayar yoktu. Hesap makinesi bile yoktu. Sürgülü hesap cetvelleri, fasit kullanırdık. Bu elimde gördüğünüz kullandığımız hesap cetvellerinden biri"
PERPA Kooperatifi Kurucular Kurulu, PERPA mimarları, mühendisler ve İBB yetkilileri PERPA inşaatını teftiş ediyor.
PERPA Neden Bu Kadar Büyük Yapıldı?
Bu kadar zorlu bir projenin yapılabilmesi için hatırı sayılır bir kaynağa ihtiyaç vardır. Bu kaynağın tamamını PERPA Kooperatifi üyeleri sağladı. Kooperatifin üye sayısı 2443’dür. Böyle bir projenin yapılabilmesi için de böyle bir birliktelik gerekti. Perşembe Pazarlı üyelere, düzenlerini bozmayacak şekilde dükkanlar yapmamız gerekiyordu. Ayrıca bir de belediyenin payı var. Projenin yüzde 55’i PERPA Kooperatifinin, yüzde 45’i belediyenin olması gerekiyor. Bu durumda 2443 üyenin dükkanının dışında belediyenin payı olan yüzde 45’i de inşa etmemiz gerekiyordu. Yani bugün PERPA A Blok denen kısım. Bina mecburen bu kadar büyük oldu.
"Binayı PERPA Kooperatifinin 2443 üyesi yaptırdı. Onlara yapacağımız 2443 dükkanın yanında belediyenin binada olan yüzde 45 payına göre de belediyeye dükkan yapmamız gerekiyordu. Bina mecburen bu kadar büyük oldu" (Fotoğraf: PERPA binası yeni tamamlanmış. Yıl: 1989)
Ziyaretçilerimizin en sık sorduğu sorulardan bir diğeri de “PERPA neden dikey değil yatay yapıldı?”
Perşembe Pazarını bir binanın içine taşımak ve depo sistemini her firma için hızla işler hale getirmek için bina yatay olmak zorundaydı. Bunun dışında bir diğer mühim konu da PERPA metal ağırlıklı yük taşınan bir yer. Güvenlik için yüksek katlı yapmak yerine yatayda yaymayı tercih ettik. Böylece temele binecek yükü, arazinin tamamını kullanarak dağıttık. Binayı daha yüksek yapsaydık daha maliyetli zemin sistemleri devreye girecekti. O dönem gece gündüz çalışılarak bütün fikirler test edilip doğrulanarak ilerlendi.
“PERPA metal ağırlıklı yük taşınan bir yer. Güvenlik için yüksek katlı yapmak yerine binayı yatayda yaymayı tercih ettik”
Binanın yapım aşamasında sorunla karşılaştınız mı?
Kazılar esnasında projenin ilk katını koyacağımız zeminin zayıf olduğunu gördük. Temele gelen yükleri o bölge taşımazdı. Bir kat daha aşağıya inmeye karar verdik. Çünkü bu şekilde PERPA’yı tam kayanın üzerine oturtabiliyorduk. Bir kat daha aşağı indiğimizde yapının tamamı 45 bin metrekare daha kazandı. 45 bin metrekarenin satışı ile yapılıştaki maliyeti arasında kooperatif adına ciddi bir karlılık oluştu. Çünkü depo olarak kullanılabilecek bu ek alan sayesinde hiç rampaya gerek kalmadan Piyalepaşa’dan depolara direkt giriş sağlandı. Bu ek katın yapımı için oluşan maliyet bu şekilde karşılandı. Yani bir sorun gibi görünen bu durum PERPA için bir kazanca dönüştü.
PERPA’yı kayanın üzerine oturttuk dediniz. Bu durumda PERPA deprem açısından oldukça güvenli olsa gerek?
İstanbul’un deprem riskine göre binayı tasarladık ve yaptık. Yarı prefabrik yarı yerinde dökme (cast in place) bir yapıyı o zamanın teknolojisinde nasıl yapabiliriz sorusunu sorduk. Düşey yükleri taşıyan kolonlar ve yatayda da kirişleri olmak üzere binanın taşıyıcı ana sistemleri var. Yapının her bir metrekaresi 1.5 ton/m2 yük taşıyacak şekilde döşemeleri prefabrik yaptık. Bu çok büyük bir yük. Noktasal yük bırakmayacak şekilde yükü binanın her yerine yaydık. Binanın altı tamamen kaya. Temel kayanın üzerine oturtuldu. Kazı zaten aylarca sürdü. Dinamit kullanmak istemedik ve gagalı kazıcılarla patlatma yaparak kazıyı tamamlayabildik.
Türkiye'nin deprem bölgesinde olması nedeniyle bu yapıda kullanılacak bütün agregaların özel ocaklardan gelmesine çok dikkat ettik. Deniz kumu asla kullandırmadık. Kumlar Sakarya'dan geldi ve bizim denetimimizden geçti. İnşaat alanına beton santrali kuruldu. Santraldeki beton dökümü için malzeme reçetelerini yani agrega karışım oranlarını biz verdik. Çimento miktarını, kullanılacak her metreküpteki su miktarını... Bütün donatılar S420 yani şimdiki yeni adıyla B420C sınıfı oldu. Torçelik ve İzdaş'tan geldi. Düktil malzeme seçtik. Toplama demir asla kullanmadık. Sertifikalı ürün tercih ettik.
“PERPA’yı kayanın üzerine oturttuk. PERPA için deprem riski yok”
Her kolondan aktarılan temele gelecek yükler oldukça büyük. Bunu tekil temel veya sürekli temellerle çözmek mümkün değildi. Diyafram özelliği çok yüksek, 120 cm kalınlıkta bir radye temeli yaparak tüm yükü zeminin taşıma kapasitesine uygun bir şekilde yaydık. Böylesi sağlam zeminlerde, alttaki zemin tabakası magmatik bir yapıyla oluştuğu için depremin yapıya aktardığı momentum (kitle çarpı ivme) minimumdur. Depremin oluşturduğu dinamik hareketler, binaya en az seviyede aktarılır. PERPA son derece güvenli bir bina. 1999 Gölcük Depremini, İstanbul'da hissetmeyen binalardan bir tanesi PERPA’dır. O dönemde İstanbul Valiliği PERPA’yı ziyaret etti. Deprem acil durumunda devlet yönetimiyle ilgili bütün birimleri PERPA’da toplamak üzerine toplantı yapıldı.
1989 yılı PERPA inşaatı sona ermiş.
Depremde çökmemeleri için İstanbul’da binaların nasıl yapılması gerekli?
Her parselde yapılan binaların temelleri için kazıyı en az aşağıya doğru 3 bodrum olarak yapmalı. Amaç mutlaka sağlam zemine inmek ve binayı sağlam zemine oturtmak. Oysa imar durumu olarak bir bodrum veriyorlar diğerlerini vermek istemiyorlar. Bütün binalar sağlam zemine otursun ki İstanbul bu deprem kaosundan kurtulsun.
Perpalıların aralarında kullandığı bir söz var: “PERPA’da kaybolmuyorsan artık Perpalı oldun demektir”. Siz binayı tasarlarken “Bu bina çok büyük. İnsanların kafası karışacak, içinde kaybolacaklar” diye düşündünüz mü?
Elbette bunu biliyorduk. PERPA kat malikleri, ticari zekası çok yüksek bir insan grubu olduğu için onlar kendi mekanlarında aradıklarını çok kolay bulabiliyorlar. Ziyaretçilerin aradığını bulmasında sorun oluyor. PERPA yönetimi de kaybolmanın önüne geçmek için PERPA içi haritalar oluşturdu. Renkli sokak sistemi ile yönlendirme çalışmaları yaptı.
PERPA Yönetiminin hazırladığı ayrıntılı kat planlarından biri. PERPA'da her katta kolonlarda asılıdır. www.perpa.com.tr internet sitemizden de planlara ulaşabilirsiniz.
PERPA’da kaybolmadan aradığımı nasıl bulurum? Okumak için TIKLAYINIZ
PERPA Kooperatifi Yönetimi ile hala iletişimi sürdürüyor musunuz?
PERPA’nın teknolojik alt yapısını güncel tutmak için yönetim çalışmalara devam ediyor. Yeni bir çalışma yapılacağı zaman örneğin fancoil çalışması, yangın söndürme sistemi çalışması gibi PERPA yapısına zarar gelmemesi için mutlaka benden danışmanlık alırlar. PERPA’da iyileştirilmesi gereken konularda sürekli fikir alışverişimiz devam ediyor.
"PERPA’da iyileştirilmesi gereken konularda sürekli fikir alışverişimiz devam ediyor" PERPA statik mühendisi Zihni TEKİN, PERPA Kooperatifi ve PERPA Ticaret Merkezi B Blok Genel Müdürü Vehbi ÖZGÖZ ile.
Genç Perpalılara ne söylemek istersiniz?
PERPA’nın kuruluş felsefesi çok mükemmel. Perşembe Pazarı esnafı İstanbul Büyükşehir Belediyesi ile müzakerelerini yaptılar. Cenevizlilerden kalma köklü esnaf kültürünü devam ettirdiler. Böyle bir bina kurdular. Ticarete müthiş düşkünler. Çok güçlü pazarlık yetenekleri olan bu insaların emeği ile böyle bir eser ortaya çıktı. Dilerim buradan gelişen çağdaş kuşaklar, bu ideali bir başka mekana da taşımayı başarırlar. Ama bu orijini bırakmamak koşuluyla. PERPA’yla ilgilensinler, PERPA'ya baksınlar. PERPA onlara daha pek çok hizmet üretecek güçtedir.
“Genç Perpalılar, PERPA’yla ilgilensinler, PERPA'ya baksınlar. PERPA onlara daha pek çok hizmet üretecek güçtedir.”
Fotoğraf: PERPA Kurucu Başkanı Ünal MISIRLIOĞLU, PERPA Kooperatifi ve PERPA Ticaret Merkezi B Blok Başkanı Hacı DEMİR, Yönetim Kurulu Üyeleri ve Perpalılar Ünal MISIRLIOĞLU Kapısı açılış töreninde
